Thân trường hùng dã Lưỡng túc tam phân Giác tâm nhi tiễn Thủ vĩ tương đồng Lưỡng dực trường tồn Hậu biên bất đoản Nhãn quang bất lộ Ức ngưỡng nghinh thiên Ðáo khứ huỳnh như phụng hoàng Thị ư thần kê dị dạng (*)
XEM TƯỚNG VÀ LỰA CHỌN GÀ NÒI
1. CHÂN GÀ
Mặt tiền chân gà có 2 hàng vảy,được gọi như sau:
Theo ngón giữa đi thẳng lên gối ,gọi là hàng Nội hoặc hàng Quách.
Theo ngón ngoại đi thẳng lên gối,gọi là hàng Ngoại hoặc hàng Thành
Theo ngón thới đi lên gọi là hàng Thới
Mặt sau có một hàng vảy lớn,gọi là hàng Hậu
Từ cựa lên đến gối,gọi là hàng Độ
Giữa hàng Hậu và hàng Độ có một hàng vảy từ cựa lên gối,gọi là hàng Kẽm
Giữa hàng Ngoại và hàng Hậu có một hàng vảy nhỏ lăn tăn,dài từ gối xuống,gọi là hàng Biên.
DANH XƯNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA VẢY GÀ:
Vảy nhỏ ăn vảy lớn
Ngũ quỹ ăn Tứ thánh, Tứ thánh ăn Tư tượng, Tư tượng ăn Tam tài.
1. Án Thiên: Tức một vảy lớn nằm sát đầu gối trên cao nhất. Nếu cách gối một hàng thì gọi là Án Thiên 2, cách một hàng nữa là Án Thiên 3. Gà có vảy này sức lực bền bỉ, tránh né tài tình, ra đòn thường chính xác. Rất Tốt.
2.Phủ địa: Có hình dáng giống như Án Thiên,nhưng được đặt dưới cựa,sát đầu bốn ngón chân. Gà có vảy này khi chinh chiến rất tinh nhanh, cựa địch khó lòng xuyên thấu. Tốt.
3.Khai Tiền: Một vảy thuộc hàng Thành nứt ra,bất luận trên hay dưới cựa đều không tốt. Gà này không nên dùng,vì thời vàng son đã tận. Rất Xấu.
4.Vấn Cán: Hình dáng như Án Thiên và Phủ Địa,nhưng được đặt ngoài nơi của Án Thiên và Phủ địa. Vảy này nếu trên cựa thì không tốt, nếu vấn 3 vảy sát đầu gối thì tốt, từ bốn vảy tuyệt đối không nên dùng.
5. Tứ Hoành Khai: Dưới gối có 4 vảy nhỏ, còn gọi là Đâu Đầu Nhịn Miệng< Xấu>. Sát gối có nhiều vảy nhỏ hoặc nằm từng chùm không khít nhau gọi là Nát Gối hoặc Ngũ Tu<5 vảy nhỏ>. Gà có vảy này kém tài,bở hơi,yếu sức ,hay bị mù mắt khi ra trận.
6.Dậm Chậu : Một vảy nhỏ nằm sát ngón trước< trước khi giáp ngón>.
7. Rọc Chậu: Vảy ở sát chân ngón bị cắt đứt< Xấu>
8. Ngậm Thẻ: Hai hàng vảy đều, bỗng nhiên có một vảy chen vào đường kẻ nhỏ,chia đôi ra. Gà này đá tứ tung,vô đòn vô thế.
9. Liên Giáp Ngoại: Hai vảy ở hàng Thành dính nhau thành một vảy lớn, gà này không tốt. Nhưng nếu từ hàng thứ 4 từ gối xuống có vảy này thì dùng được,gọi là Kích Biên.
10. Huyền Trâm: Còn gọi tên khác là Trung Huyền, là một vảy nhỏ nằm giữa hàng Thành và Quách, được đặt ngay và ngang với cựa. Vảy này có màu đen tuyền. Gà này đâm nhiều,chém dữ, thường đâm hỏng mắt đối thủ từ chân có vảy này.
11. Liên Giáp Nội: Hai vảy ở hàng Quách dính lại thành một vảy to. Nếu sát ngay cựa có hình giống miệng rồng gọi là Hàm Long, giống miệng cọp gọi là Hổ Khẩu. Nếu có hình tròn gọi là Nhật Thần. Gà có vảy này cựa đâm đòn độc, vào yếu huyệt của đối thủ.
12. Gạc Thập: Bốn vảy sát nhau, hai vảy hàng Thành,hai vảy hàng Quách , tạo nên ở giữa có hàng chữ thập, đặt ngang hàng với cựa. Gà có gạc thập chân đâm cựa liên hoàn,rất tốt.
13. Khai Vương: Bốn vảy dính nhau,tạo thành hình chữ Vương, gà tốt.
14. Ám Long: Còn gọi là Ẩn Long hoặc Vảy Yến., vảy này được đặt ngay ngón giữa,trước khi đụng ngón. Nếu vảy đó màu Hồng càng tốt,gọi là Ẩn Son. Gà này là "Linh Kê".
15. Khai Hậu: Một trong những vảy Hậu bị nứt ra,vỡ đôi. Gà này không tốt. Ngoại trừ mặt tiền có
vảy Vấn Cán thì vẫn dùng được.
16. Trường Thành: hàng Thành lấn sâu vào hàng Quách, rất tốt.
17. Địa Giáp: Một vảy nhỏ mọc giữa lòng bàn chân,vảy này luôn chạm đất. Gà có vảy này là "Linh Kê".
18. Liên Châu: Vảy của ngón nội đi thẳng lên quá cựa, nó sẽ nhập vào đường thới . Nếu thẳng, no tròn từ trên xuống gọi là Liên Châu. Gà này có tài dùng cựa rất giỏi. (Chú ý khác liên chu: Nếu vảy điểm ngay cựa thì gọi là"liên chu" còn điểm ở ngón chúa thì gọi là "ác tinh" hay "ác hổ báo" gà này có tài đá hư mắt đối phương).
19. Nhân Tự: Hai hàng vảy nhập một tạo đường chỉ ra hình chữ Nhân, gọi là Giáp Long Nhân Tự, là gà rất quý.
20. Liên Móng: Những vảy trên ngón dính đôi hoặc ba, cho biết cái chân ấy mạnh. Khi đá, gà dùng ngón và móng nhiều, hiểm lắm, gọi là Liên Móng hay Liên Tự Thừa Thiên, gà có nhiều đòn lạ.
21. Đại Giáp: Trên hàng Quách có 3 vảy dính lại tạo thành một vảy lớn,đóng gần cựa là tốt nhất. Gà này có nhiều thế, đâm đòn hiểm độc. Nếu Đại Giáp mà có mở miệng ngậm một vảy nhỏ gọi là Đại Giáp Ngữ Ngọc, gà này tài cao hiếm thấy, sử dụng cựa nhanh như tên bắn.
22. Trễ Giáp: Hai vảy ở hàng Quách song song sát nhau,cùng đuôi chỉ xuống vào cựa. Gà có Trễ Giáp ra đòn rất nhanh, hay tạt hay quăng, rất tốt.
23. Giáp Cần Hiếm lắm < Quý Kê>: Một vảy mọc trên cần cổ gà,được lông che kín, gà đứng nước cao, càng khuya càng trổ nhiều tài hiếm thấy.
24. Mai Cựa < Tốt>: Mặt trước,phía trong,tại hàng biên phụ sát cựa có 4,5 vảy dính chùm,hình
tựa như hoa mai. Gà có hậu vận tốt.
25. Thập Đao : còn gọi là Thập Cựa, tại hàng biên phụ ,ngang với cựa có hình chữa thập nhỏ.
26. Ác Hổ Báo : Móng của ngón ngọ nổi lên môt chấm nhỏ màu Đen hoặc Xanh. Gà này có đòn ác độc, khó có địch thủ nào chịu nổi.
27. Xiên Đao : Hình dáng như vấn cán,nhưng ở đầu hàng Thành cao, đầu hàng Quách thấp hơn, chĩa xéo xiên vào cựa. Nếu hàng Quách có 1 vảy nhỏ,dài,chỉ vào cựa,cũng gọi là Xiên Đao.
28. Hàm Rập : Hàng Thành và hàng Quách vòng cung lên theo chiều ngang.
29. Thư Hùng Kê : Gà có đôi chân Nhật Nguyệt, một chân trắng một chân đen, Hoặc một chân Vàng một chân Xanh. Gà này rất hiếm, văn võ song toàn,khó có đối thủ.
30. Mai Hồng < Tốt>: Chân gà có 3 màu rõ rệt, một nửa chân trở lên màu khác,một nửa trở xuống khác màu, các biên nhỏ có một màu khác nữa.
31. Tiểu Son < Tốt>: Giữa hàng Thới và hàng Quách có những vảy nhỏ như tấm, nếu một trong các vảy nhỏ ấy màu đỏ tuyền gọi là Tiêu Son hoặc Tấm Son. Gà này đá đòn hiểm ác,gan lì, đá đồng sức thường dễ thắng.
32. Độ Son : Hàng vảy độ nổi lên những vảy no nê màu hồng gọi là Độ Son. Độ Son ở hàng thứ mấy thì độ đó rất dễ thắng.
33. Hàng Trơn < Tốt>: Chân có 2 hàng vảy trơn tru sạch sẽ. Gà này lúc đá trổ nhiều đòn thế, nó nhờ kẽm hậu tốt yểm trợ.
34. Độc Biên : Hàng Biên có 1 hàng thẳng từ trên xuống dưới,không đứt quãng. Gà tốt.
35. Yến Võ : Hình thể như Ẩn Long hay Ám Long,nhưng Yến Võ đóng tại mặt tiền cán trên bất kì vị trí nào thuộc hàng Quách.
36. Lộc Điền Tự : Vảy hàng Thành và Quách châu vào nhau,nhưng được ngăn bởi đường đất giữa hơi rộng.
37. Lộc Điền Nội < Tốt>: Gần giống như Lộc Điền Tự nhưng đường đất mũi quay vào trong, tỷ như hai tài sánh đôi. Đóng ngang cựa thì tốt,nếu không thì thường.
38. Lộc Điền Ngoại < Xấu>: Giống như trên,nhưng đường đất mũi quay ra ngoài, gà này hữu dũng vô mưu.
39. Ẩn Địa : Một vảy ẩn dưới vảy Phủ Địa, còn gọi là Bản Phủ Kích Giáp.
40. Hoành Không : Tựa như Vấn Cán,quấn từ hàng Thành qua hàng Quách,cuối Quách nhỏ dần, nhưng không phải Xiên Đao. Nếu đóng từ hàng thứ 5 trở xuống, thứ 4 trở lên thì được.
41. Song Cúc: Dưới cựa có hai vảy Dậm nhỏ đi liền với nhau, theo chiều thẳng đứng, hình dáng như Tam tài hoặc Huyền châm, vảy nầy gọi là Song cúc, còn mỗi chân có một vảy đối chiếu nhau cũng gọi là Song Cúc, nếu chỉ có một chân có vảy thì gọi là Cúc Bồn.
Gà Song Cúc có đòn liên hoàn từ hai, ba cái đá trở lên, còn vảy Cúc Bồn thì vô thưởng vô phạt. Nếu vảy nầy đóng trên cửa thì gọi là Ngậm Thẻ. BạchGà nầy dở, đòn đá thì tứ tung không đâu ra đâu.
42. Huỳnh kiều: Vảy vấn đóng ở hàng thứ 2-5 đầu ở hàng thành đuôi hàng quách là huỳnh kiều gà có huỳnh kiều may độ và có đòn chết gà.
43. Bản phủ: Vảy vấn mà đầu nhỏ đuôi to hình như luỡi búa (rìu) đầu ở hàng thành đuôi ở hàng quách thì đó là bản phủ rất hay ăn đuợc kích giáp hay yểm long.
44. Xuyên Thành Giáp: Dưới cựa có 2 liên giáp ngoại, đồng thời có theo 2 vấn cán . Rất tốt.
45. Nhất Đầu Hổ: Ngón giữa,vảy gần móng có điểm lốm đốm nhỏ. Gà này khi nếm đón mới trả đòn, nhưng sức bền, đòn mạnh như vũ bão.
46. Bạch Đầu Hổ: Toàn thể 3 móng chân đen tuyền,ngoại trừ ngón giữa có móng trắng, hai chân đều như vậy, đó là gà tài.
47. Hắc Hổ Thới: Toàn thể 3 móng chân trước màu trắng, ngoại trừ ngón thới có móng đen. Gà này có đòn thế sáng sủa, đòn nào ra đòn ấy, gà này giao tống mạnh.
48. Trung Cang Điểm: Ngón giữa cứ cách 2 vảy lại có một đốm, gà này đá hay nước khuya, càng lâu càng giỏi.
49. Liệt Bái: Có đốm nhỏ ngoài đầu vảy,rất nhỏ, trên ngón giữa. Gà này có uy thế khiến địch sợ hãi mà chạy ngay trong lúc giao đấu, đôi khi chuyển bại thành thắng.
50. Lạc Diệp: Gần vảy Liệt Bái có một vảy nhỏ dặm thêm trên ngón giữa . Gà này có nhiều đòn tài dễ hạ địch ngay trong hiệp đầu.
51. Diệp Báo: Ngón giữa, ở đốt giữa có vảy lớn có đốm nhỏ trên vảy. Gà này có đòn hiểm, khi đã ra đòn thì địch phải thua chạy.
52. Thập Hậu: Tại hàng hậu và hàng kẽm có 4 vảy sát nhau tạo thành hình chữ thập. Gà có quý tướng.
53. Thập Độ: Tại hàng độ và hàng kẽm có 4 vảy sát nhau tạo thành hình chữ thập. Gà giỏi, đánh đồng chạng dễ thắng.
54. Liên Kẽm: Hai vảy thuộc hàng kẽm dính nhau như liên giáp, báo hiệu chân ấy bảo vệ mạng gà. Chân đó có nhiều tài, vừa đánh vừa thủ.
55. Khẩu Đao: Những vảy ở đường thới đi lên ,nếu đến cựa có một vảy hình chữ Khẩu gọi là Khẩu Đao. Cựa ấy sử dụng rất độc. Khẩu Đao còn tên gọi khác là Ngọc Đao.
56. Giáp Thới Phòng Đao: Hàng vảy ngón thới đi đều lên quá cựa,và cong vào ôm lấy cựa. Gà này là Kỳ Tài, có thể hạ đối thủ trong nháy mắt.
57. Phiến Hậu: Vảy hậu mỏng và phắng, rất tốt.
58. Long Biên: Gà có một đường biên sát hàng Thành to rõ rệt, kèm theo đó vẫn có những đường biên thường nằm cạnh. Gà này mạnh đòn quăng giỏi.
59. Nhật Thới: Những vảy ngón thới,đếm từ móng vào khoảng 2 vảy thì có một vảy to hơn,hình chữ nhật. Gà này tinh nhanh, biết sử dụng thới vào yếu điểm của địch.
60. Giáp Long Thới: Vảy thới gần móng có vảy hình tựa cánh bướm. Gà này dùng thới mãnh liệt, chuyên phá mặt địch bằng thới.
61. Song Long Tự: tại hành Thành và hàng Quách,hai hàng vảy xếp lên nhau và cùng cong xuống qua hai bên như hai hình bán nguyệt. Đây là chân gà quý,biết dùng cựa.
62. Giao Long: Vảy này đóng từ hàng thứ hai hoặc ba trở xuống.Một vảy của hàng Quách,dài ngang,lấn qua hàng Thành.Đuôi ở hàng Thành,đầu hàng Quách. Gà có Giao Long hay chui lòn,cắn gối,cắn đùi,đá vỉa,đá mé.
63. Sát Cang Điểm: Ngón giữa có hai vảy sát nhau,cùng có hai điểm đốm. Gà này có ưu thế là hay đá đùi,đá vai,đá lưng…
64. Nhân Tự Trung Tiết: Hai vảy đóng như hình chữ Nhân tại khoảng giữa ngón ngọ. Gà này thường không may độ.
65. Tứ Trực: Một chân có vảy Án Thiên,chân kia có vảy Phủ Địa. Vảy này thuộc Quý Kê.
66. Hổ Trảo: Vảy gà có điểm đốm xanh,đen,hoặc đỏ gọi là Hổ Trảo. Gà này đá chắc đòn,nhiều thế hiểm ác.
67. Vấn Án Hoành Khai: Nó có hình của vảy Phủ Địa hay Án Thiên,nhưng chính giữa có một đường lõm xuống,chia đôi vảy. Gà này đá đòn ngang hiểm hóc,hay chém hay tạc.
68. Song Phủ Đao: Hai vảy của hàng Quách đóng ngay cựa,sát nhau,cùng có 2 đầu nhọn chỉ thẳng vào cựa. Gà này nhạy cựa,khôn lanh,trả đòn tức thì.
69. Tam Vinh: Chân gà minh bạch,sạch sẽ.Hành độ,hàng kẽm phải đúng cách ,hàng biên phải liên tục,hàng hậu xuống quá cựa. Gà này là Linh kê.
70. Tứ Trụ Giáp: Một chân có 2 Án Thiên,một chân có 2 Phủ Địa. Gà này đâm nhiều chém dữ, lấy tấn công làm phòng thủ.
71. Nội Ngoại Hợp Công: Hai hàng Thành,Quách rõ ràng,phân minh,sạch sẽ. Tốt.
72. Thượng Hạ Giao Chinh: Một Chân có 3 Quấn Cán, chân kia có 3 điểm Đen hoặc Đỏ. Gà này rất tài nghệ trong từng thế võ,thế nào cũng hung ác.
73. Văn Võ Song Toàn: Một chân có 3 hàng vảy ở mặt tiền, chân kia có 2 hàng trơn. Gà này hay đá thế hiểm,biết lợi dụng thời cơ và sơ hở của đối phương để tung đòn hiểm ác,giết chết đối thủ trong nháy mắt.
74. Tiền Phú Hậu Bần: Chân gà từ cựa đổ lên vảy đóng chặt,rõ ràng phân minh. Từ cựa đổ xuống đóng rời rạc,không liền mí. Gà này đá càng lâu thì càng yếu sức,không tốt.
75. Tam Tài: Mặt tiền chân gà tính từ sát gối xuống đến vảy thứ 3, có 3 hàng vảy liên tiếp nhau.Gà có Tam Tài là Quý Kê, đòn tài mãnh liệt, đá đồng chạng dễ thắng.
76. Bàng Khai: Tại hàng Thành hoặc Quách có 1 vảy nứt ra. Tốt.
77. Hoàng Thành Chỉ Địa: Hàng Quách có vảy hơi lớn và xéo,chỉ xuống cựa . Chân gà này tốt,đá nhanh,đòn khéo léo.
78. Áp Khẩu: Hàng Thới có một hàng vảy đi lên thì bỗng chia đôi thành 2 vảy nhỏ: Xấu, đường Hoa Đăng không sáng.
79. Tứ Quý: Giống như Tam Tài,nhưng có 4 vảy từ gối xuống. Gà này rất tốt đường Sinh Đạo.
80. Bán Nguyệt Nội< Tốt>: Đôi ngón nội cùng cong cong hình bán nguyệt,chỉ vào lòng. Gà này rất hay,rất tài, tung cước giỏi, lúc đứng thường 2 ngón nội chạm nhau, còn gọi là móng rồng.
81. Song Liên Tự: Hai chân đều có liên giáp nội đóng ngang cựa,cùng mở miệng ngậm ngọc, đường thới hoa đăng tốt. Gà này có đòn tài,thế hiểm.
82. Ngũ Quỷ: Một chân có 3 hàng vảy liên tiếp nhau,đóng từ gối đổ xuống đến vảy thứ 5. Gà này hung ác vô cùng,khó có đối thủ cân sức.
83. Độc Giác: Hai chân đều có 2 vảy to,cùng mở miệng ngậm ngọc, đóng ngay cựa. Gà tài.
84. Lưỡng thiệt: Gà này hoàn toàn không có lưỡi, chính là Linh Kê.
85. Bạch Giáp: Chân Xanh, hoặc Đen, hay Xám, có 1 vảy nhỏ màu trắng đóng từ cựa đổ xuống. Gà này chính là Quý Kê.
86. No Hậu: Hàng hậu từ gối không bị chia đôi,hay ba vảy. Xuống đến cựa vẫn to và rõ ràng. Gà này thắng trận bền bỉ, tám phần là gà hay.
87. Kém Hậu: Hàng Hậu từ gối chia đôi,xuống chưa đến cựa đã nhỏ lăn tăn. Gà này không nên dùng.
88. Thất Hậu: Hàng Hậu từ gối xuống chia 2 hàng hoặc không liền mạch. Gà này cũng không nên dùng.
89. Phản Hậu: Hàng Hậu thường up lên, trái lại Phản Hậu úp xuống. Những Quý Kê mới có đường tài này.
90. Giao long: Vảy vấn mà nằm từ hàng vẩy thứ 2-3 có đầu to đuôi nhỏ đầu ở hàng quách đuôi ở hàng thành đầu cao đuôi thấp thì đó là giao long gà có giao long là gà chuyên đi duới chui luờn cắn gối đá phá đùi đối thủ.
91. Nghịch lân: Là vảy vấn ngang cựa nhưng nó gồm một vảy bên hàng quách và 2 vẩy bên hàng thành gà có vảy này thiện nghệ dùng cựa và cưa cực kỳ uy lực.
92. Kích giáp: là vảy tựa như quấn cán, cách 4 hàng vảy, tính từ gối xuống. Tương truyền, gà có vảy này thuộc hàng tướng kê, ra đòn nhanh lẹ dũng mãnh, ăn độ chớp nhoáng, khiến cho địch thủ đa số tử trận, hộc máu chết tại chỗ.
LUẬN THÊM VỀ VẢY:
Vảy gà ở "hàng thành" và "hàng quách" phải rõ ràng, phân minh, vảy lớn, vuông vắn, đừng quá thiếu, quá thừa mới tốt.
Vảy độ:
Vảy độ đôi khi có một hàng, đôi khi hai hàng, nếu chân này một hàng, chân kia hai hàng thì dở, "hàng độ" và "hàng hậu" lấn hết chỗ, để không có "hàng kẽm" thì xấu, rất khó ăn độ, "đường hậu" và "đường độ" đụng nhau thì nan giải lắm.
"Hàng độ" luôn luôn nghiêng về mặt tiền thì tốt.
- Vảy kẽm sát cựa nhỏ, to dần đi lên gối, nếu hai hàng kẽm của hai chân thật giống nhau như đúc là quá tốt. "Kẽm" và "độ" cùng song song đi lên đừng thiếu nhau là tốt.
Hàng độ có phân chia vảy độ ra thì phải thua.
- Chân hai hàng trơn tru, rõ ràng sạch sẽ, nếu tướng cũng tốt thì gà hay, đá có nhiều thế khác nhau.
- "Hàng độ" đóng nhiều hàng, vảy nhỏ lăn tăn thì không tốt(độ tấm).
"Hàng độ" đóng càng cao càng nhỏ dần và ngả về "hàng quách", là đúng cách nhất.
"Hàng độ", hai phân cao thấp không đều, coi chừng có thua….
- "Hàng kẽm" phải song song với "hàng độ", và dài hơn "hàng độ" lên tận gối mới tốt, khỏe gà.
Hàng kẽm và độ đều nhau, song song, nhưng nếu kẽm thiếu một vảy với hàng độ, vảy thứ mấy, độ thứ ấy phải thua.
Song khai: một "hàng kẽm" và một "hàng độ" gọi là độ "song khai".
Độ tam tằng: gà có một "hàng độ" và hai "hàng kẽm', gọi là "tam tằng", khá lắm. "Hàng kẽm" có một cái chấm, và một vảy yếm ở cuối hàng kẽm và độ nhập lại, vuốt đuôi có một vảy chính giữa gọi là chấn, con gà có hai thứ ấy nên dùng, chỉ có một cũng dùng, nếu thiếu cả hai thì không nên xài.
Độ liên ba: gà có một "hàng độ" và ba "hàng kẽm".
Độ tam trái: gà có một "hàng độ" và một "hàng kẽm", thêm có ba vảy chụm lại hình chữ "phẩm" nằm ngang, không lớn không nhỏ, chẳng thấp, gà này không phải trả độ (không thua). Gà một chân có độ "tam tằng", chân kia "song khai" như vậy không đúng cách, hay thua bậy.
Biên hoặc chu vi: Biên một hàng không đứt quãng rất tốt, thượng sách, vảy chữ nhật hoặc vuông, gà vảy mặt tiền loạn, thì hàng liên hai và ba hàng cũng dùng tốt.
- Gà nào "hàng quách" loạn thứ loạn lớp, mà "hàng độ", "hàng kẽm" minh bạch, biên liền lạc, ngay thẳng một hàng, gà này vào hạng ưu tú, ăn liền mấy độ, khó thua.
- Gà hàng thành, quách như một lùm, một chân có hai hàng, còn một chân có điểm đốm chính giữa từ trên xuống khỏi cựa, ấy là văn võ toàn tài, khó ăn được gà này.
- Nếu có vảy "huỳnh kiền" đóng từ vảy thứ 2 đến 5 đều tốt. Vảy thứ 2 ăn vảy thứ 5, thứ 3 ăn thứ 4 v.v… "Huỳnh kiền" có ăn độ rồi đá với gà "huỳnh kiền" chưa ăn độ, thì như chưa ăn độ.
Vấn cán hoàng khai: đóng trên thì đá ngang, đóng tại cựa thì đá cần cổ, nếu vảy "vấn cán hoành khai" có thêm "xuyên giáp", thường hay ở hàng quách, dưới cựa, có vậy gà thường đi trên, ưa lòn xuống dưới, giỏi đá nhiều thế.
Vấn cán hoành khai, ở trên có ba hoặc bốn cái, ở dưới có vảy "nguyệt tà", gà ấy cứng đòn, ưa đá hầu, dọc, ngang.
Vấn cán hoành khai dưới cựa có vảy "hàm cốt", xuyên giáp hay "lạc mai" gà hay đá mé. Nếu gà có "án thiên" II hoặc III đã thắng độ, không nên đá với gà có "phủ địa" chưa thắng độ.
- Gà hai chân đều có "phủ địa" hoặc I, II, III không đồng bậc, gà này phải thua gà có "tứ trực". Nếu "phủ địa" liền bốn cái, thì không phải cách.
+ Tất cả những vảy, những chấm, những điểm đốm, đều theo: đỏ ăn đen, đen ăn xanh, xanh ăn lợt, lợt ăn bán sắc.
+ Những ngón chân thì vảy phải xếp quay đầu ra phía trước, gốc về sau mới đúng cách.
+ Hậu phải từ 14 vảy đổ lên mới tốt. + Có những vảy tài vảy tốt thường đóng ở chân trái mới đúng cách, vì vảy tài chân trái ăn vảy tài chân phải.
+ Chẳng thà không có vảy tốt, còn nếu có "án thiên", "phủ địa", "bản phủ kích giáp", "ám long", mà không đúng cách và nhất là hàng độ và kẽm chẳng may thì không nên xài.
Lục đinh lục giáp: là gà "lục đinh" mỗi chân có quấn thêm ba cái quấn ngang cựa, cũng gọi là "tam cường", ấy cũng là gà độc.
+ Gà có những điểm đốm nhỏ, ẩn trong vảy lớn, màu đỏ hoặc xanh, đá dữ, ăn đòn trả đòn ngay, điểm đỏ ăn điểm xanh.
+ "Hàng hậu" phải cùng xếp lên mới đúng cách, tránh vảy lên vảy xuống, tránh chia đôi chia ba, gà có "hàng hậu" thật đúng cách như thế đã tám phần mười hay rồi, "hàng hậu" cho đến cựa vẫn to và rõ. Một nửa hậu úp xuống, một nửa úp lên, trái lại nó thêm hay đôi chân đều khá lắm, gọi là "bán phản hậu".
Vảy thới hoa đăng: "Thới hoa đăng' rất cần thiết cho vảy gà, "thới hoa đăng" tốt là : từ thới lên đều đến cựa và được một vảy của "hàng quách" chặn lại tại đó, cả đôi chân cũng thế, khá lắm, ngoài ra nếu lên thẳng đến gối thì càng quý, nhưng tránh lên quá cựa "giữa cán" rồi bị đứt quãng từ đó. Đôi thới đúng cách nhất ta đếm được 1-2 vảy mỗi bên, bằng không đều thì chân trái hơn chân phải mới nên dùng.
Bể biên khai hậu là cậu gà nòi: "Đường quách" có một vảy nứt ra chia làm hai, đồng thời "đường hậu' lại có một vảy khai ra rõ rệt, gà ấy là gà hay, gọi là ""bể biên khai hậu.4
